Bemoeizorg: een raar begrip. Bemoeizorg is de (relatief) nieuwe benaming voor een vorm van sociaalpsychiatrische hulpverlening. Wat is deze vorm en hoe heeft deze vorm zich in de afgelopen tientallen jaren ontwikkeld?
Wat is bemoeizorg?
Bemoeizorg is een term dat is geïntroduceerd door Henrie Henselmans. Hij gebruikte de term in zijn proefschrift uit 1993. Sindsdien wordt de term steeds vaker gebruikt om de hulpverlening van ‘zorgwekkende zorgmijders’ aan te duiden. Zorgmijders zijn mensen die geen hulp zoeken, terwijl zij wel hulp nodig hebben. Er zijn verschillende oorzaken voor zorgmijding. Een voorname oorzaak is slechte ervaringen met of angsten voor de zorgsector. Een andere oorzaak is de ontoegankelijkheid van voorzieningen vanwege wachtlijsten of bepaalde criteria. Een zorgmijder wordt zorgwekkend genoemd wanneer instanties zich zorgen maken over zijn gezondheidstoestand of wanneer de desbetreffende persoon overlast veroorzaakt. Om tot een oplossing te komen, wordt de zorg minder vrijblijvend aangeboden: bemoeizorg. Een probleem van deze oplossing is het spanningsveld tussen autonomie van de cliënt en de verantwoordelijkheid van omstanders.
Bemoeizorg wordt gekenmerkt door drie elementen: het opsporen van cliënten, het winnen van vertrouwen bij cliënten en het begeleiden van cliënten naar reguliere zorg. De taken van de bemoeizorg worden voornamelijk uitgevoerd door sociaal psychiatrisch verpleegkundigen.
Ontwikkeling bemoeizorg
Bemoeizorg is ontstaan in de jaren tachtig. Vanuit psychiatrische instellingen kwam er steeds meer initiatief om zorgmijders op te vangen. Dit gebeurde toen door middel van contactleggen en zorgcoördinatie. Deze vorm van bemoeizorg was vrijblijvend en weinig dwingend. Hier kwam echter al snel verandering in: er ontstond een geheel pakket aan zorg waarbij onder andere het opsporen van cliënten, contactleggen, coördinatie en ondersteuning van cliënten centraal stond. Vanaf dit moment werd tevens de nadruk gelegd op dwang: zonder dwang is het lastig om zorgwekkende zorgmijders te kunnen helpen.
GGD Nederland
Er zijn verschillende instanties die zich richten op het opsporen en behandelen van cliënten. Een voorbeeld hiervan is de GGD (Gemeentelijke GezondheidsDienst). Een onderdeel van de GGD, de OGGZ (Openbare Geestelijke GezondheidsZorg), zet zich in voor mensen die geestelijke of andere zorg nodig hebben, maar hier niet zelf om vragen. Wanneer je zo’n iemand kent, kun je contact opnemen met de OGGZ.